مجله نماوا، شهرام اشرف ابیانه
چه چیز فیلم های
همه چیز به شخصیت سینمایی فرهادی برمی گردد. تسلط بی چون و چرایش به داستان و فیلمنامه و این که از دنیای تئاتر می آید و به همین خاطر پیش تولیدی طولانی دارد همراه با روخوانی و تمرین های مکرر تا نقش بر قامت بازیگر بنشیند. در <<قهرمان>>،
مخالفان فرهادی می گویند او بعد از <<
استفاده از لنزهای ِتله را ببینید در صحنه هایی که از درون وانتِ رحیم گوشه ای از شهر را در کادر گرفته یا تقطیع پلان ها در صحنه هایی که طلبکار رحیم، بهرام (
فرهادی، سوژه هایش را از دِل جامعه بیرون می کشد و طبقات مختلف جامعه ای دچار تنش شده را در تقابل هم نشان می دهد. از درون همین تنش، بحرانی بیرون می زند که موتور محرکه ی داستان های سینمایی اوست. تسلطِ فرهادی در کارگردانی و صحنه آرایی و بازی گیری را ببینید و آن نمای پایانی که از درون درِ باز زندان، خیره به دنیای بیرون گرفته شده. آزادی دور از دسترسی که جامعه از قهرمانِ گمنام خود دریغ کرده و نمای نقطه نظری از درون زندان و نوعی بدبینی به زندانی تازه آزاده شده ی آن بیرون که همراه همسرش با اتوبوسی می رود. رهایی ای که نطفه اش در دل تاریکی بسته شده و سرسختی قهرمانی که تصمیم گرفته دیگر قربانی تضادهای چندگانه ی دنیای به ظاهر آزاد آن بیرون نباشد.
<<قهرمان>> فیلم های فرانک کاپرا را به یاد می آورد البته بدون آن خوش بینی و معصومیتی که راه به تغییر نمی برد. حتی عشق دو شخصیت اصلی هم راه گشا نیست و زن باید از پشت حصار آن سوی زندان بازگشت محبوبش را به زندانی که مردش را در خود می بلعد ببیند.
چه چیز اما منتقدانِ فرهادی را این اندازه خشمگین کرده؛ چیزی آن قدر غیر سینمایی که منتقدان نامی سینمای ایران از آن به عنوان نقطه ی شرم نام می برند؟ چرا نباید فیلم فرهادی را دوست داشت در حالی که همه چیز فیلم انگار درست عمل می کند و چه چیز باعث شده فیلمبرداری علی قاضی و جاگیری های درست دوربینش در شکارِ لحظاتی چنین پرتنش و تدوین پویای هایده صفی یاری که به درستی به کار سر و شکل دادن به ریتم فیلم شده و بازی تحسین برانگیز امیر جدیدی و سحر گلدوست به چشم نیاید؟ چه چیز این همه پیش داوری ایجاد کرده که عده ای عدم موفقیت فیلم در اسکار را از پیش جشن گرفته اند؟
دلبستگی فرهادی به گونه ای سینمای نئورئالیستی (چیزی شبیه یک <<
محافظه کاری ذاتی فرهادی، آنجا که در کنفرانس مطبوعاتی جشنواره فیلم کن حاضر نمی شود درباره ی حوادث روز ایران اظهار نظر کند او را لایقِ این همه طَعن و نفرین کرده که بدنام ترین فیلمفارسی سازی سازان فعال سینمای ایران هم تا به حال بدان مُلقب نشده بودند، یا این خبر از نوعی رادیکالیزه شدن جامعه ای می دهد و گونه ای صف بندی جدید که از چشمِ فرهادی هم دور مانده؟! آن قدر که فیلمش را کاری تلویزیونی بی ارزشی تلقی کنند و آن را نوعی سازشکاری ببینند، وقتی سیلاب از بند رها شده و آمده تا فاجعه درست کند و فیلمسازی چون فرهادی چشم به این همه بسته.
<<قهرمان>> از این سیل در پیش رو می گوید منتهی از منظری که همه ی آحاد جامعه را بی هیچ پیش فرض ی در بر بگیرد. شاید این نگاهِ کلی نگر فرهادی است که این همه برایش دردسر درست کرده تا جایی که توانایی های سینمایی اش نادیده گرفته می شود و فیلم را نوعی پُز سینمای اجتماعی می دانند که به قصد سازش با طبقه ی حاکم شکل گرفته.
به این صف بندی ها که نگاه می کنیم انگار با فیلم درون فیلمی روبرو باشیم از تعت طبقاتی که معلوم نیست سرانجام راه به کدام سو می برد. نوعی عدمِ تحمل مخالف، تا آنجا قصد نابودی اش را می کنیم. گویی فرهادی، بیگانه ای باشد پا گذاشته به شهری پر از تنش که هر چیزی می تواند آتش به این خیمه ی کاغذی زند؛ چیزی شبیه شروع یکی از فیلم های فرانک کاپرا که البته هنوز بر پرده ی سینما نقش نبسته.
درباره این سایت